Reviews
Ειρήνη Κανά
Δημήτρης Παντελίδης
Καλωσορίζω ένα μεγάλο αστέρι στο στερέωμα των εικαστικών. Έχοντας αφήσει πλέον πίσω της μνήμες της σχολής και των δασκάλων της, παρουσιάζει ώριμη και ολοκληρωμένη δουλειά που υπόσχεται λαμπρή σταδιοδρομία.
Η σκληρή αναζήτηση των τριών τελευταίων χρόνων, η αναθεωρημένη γκάμα των χρωμάτων, η νέα πιο νευρώδης κίνηση του χρωστήρα της και η μορφή του impasto, έχουν οδηγήσει την Κανά σε εντελώς άλλους εκφραστικούς κώδικες καταγραφής.
Τα έργα της απεικονίζουν τοπία και θαλασσογραφίες, εκεί όμως σταματά κάθε παραλληλισμός με όποια τοπία/θαλασσογραφίες έχουμε δει. Είναι εμφανές αμέσως ότι είναι απλώς πρόσχημα για να δηλώσει τα συναισθήματά της. Είναι μάταιο συνεπώς να αναζητήσουμε γνώριμα στοιχεία προσανατολισμού ή εθνικές μνήμες. Συνεπώς, τα λιμάνια δεν είναι τα Χανιά ή ο Πειραιάς ή κανένας άλλος γνωστός τόπος. Είναι όμως σαφώς φορτισμένα με μια ανάγκη φυγής από το σκονισμένο παρελθόν, με μια έντονη καβάδεια μελαγχολία αλλά και με έντονη τη Νόστο να επιστρέψεις πάλι στη σιγουριά μιας γνώριμης γης/λιμάνι. Σε μερικά έργα οι κατακόκκινοι ουρανοί σε δοηγούν σε ένα ερωτικό υπαινιγμό, που παραμένει όμως απλή υπόσχεση. Αντίστροφα η σκοτεινιά κρύβει πιθανές ενοχές και αμαρτίες (όχι αναγκαία της Κανά) αλλά δικές μας. Τελικά, ένα στιλπνό, ατσάλινο, γκρίζο που λάμπει αφ’ εαυτού, χωρίς ορατή πηγή φωτισμού, σε καθηλώνει με την ίδια αμετάκλητη τελικότητα που σε ακινητοποιεί μια ατσάλινη λεπίδα. Τα δε πλοία, είτε ένα είτε πολλά, είναι μοναχικά, χωρίς επαφή μεταξύ τους.
Αντίστροφα τα «τοπία» είναι πιο αισιόδοξα εξαιτίας των λαμπρών χρυσαφιών, κίτρινων και ζωντανών πράσινων. Η γεωφυσική τοποθέτηση είναι πιο συγκεκριμένη αλλά δεν πρέπει μ’ αυτό να οδηγηθούμε στην παγίδα να τα διαβάσουμε νατουραλιστικά. Η αφ’ υψηλού οπτική γωνία (χωρίς κανένα ταξικό υπαινιγμό) είναι μια ενωτική τάση: αλλά τα κοινωνικά και πολιτικά μηνύματα είναι ασαφή και αποκομμένα από την επικαιρότητα. Υπάρχει παρ’ όλα αυτά ένας πολύ έντονος συμβολισμός με συγκεκριμένες σημειολογικές αξίες. Φαίνεται να είναι σημαντικό ότι οι καπνοί των πλοίων και των σπιτιών (που είναι χωρίς διαφάνεια και θυμίζουν μισοφουσκωμένα μπαλόνια/αερόστατα) έχουν άτακτες κατευθύνσεις «ροής» που σε οδηγούν σε αισθήματα αποπροσανατολισμού, φυγής και συναισθηματικής μετανάστευσης.
Οι κυρτοί ορίζοντες έχουν ένα ανοδικό, αισιόδοξο υπαινιγμό στο σχήμα αλλά οι ευμενείς συνέπειες δεν σε αφήνουν να χαρείς πολύ, γιατί σε σταματούν τα ασαφώς δηλωμένα ανθρωποποίητα σημεία. Εκτός ελάχιστων περιπτώσεων, είναι αμέσως σαφές εάν είναι σπίτια, χωριά, εργοστάσια ή και αμαξοστοιχίες. Τα ουράνια σώματα (φεγγάρια, άστρα κλπ) είναι απλά σημεία στίξεως και ευρίσκονται εκεί μάλλον για θέματα σύνθεσης, χωρίς κάποια ποιητική ή ρομαντική νύξη.
Τελικά, τα κοπάδια από ιπτάμενα αντικείμενα που μπορεί να είναι αεροπλάνα, πύραυλοι, χάρτινες σαΐτες, εξωγήινα ιπτάμενα αντικείμενα ή ακόμα και στιλιζαρισμένα πουλιά, αντί να δηλώνουν το χρόνο που απεικονίζεται στο έργο, δηλώνουν μια ανάγκη της καλλιτέχνιδας να ξεφύγει από τις ατομικές της παραδόσεις, φυγή που δεν έχει ακόμα ολοκληρώσει, γιατί σχεδόν όλα τα σαϊτοειδή σχήματα κατευθύνονται από αριστερά προς δεξιά ακριβώς όπως κατευθύνεται η γραφή του δυτικού κόσμου. Είναι σημαντικό να ανθίζουν στο χώρο των ελληνικών εικαστικών νέοι/νέες που να στέκονται χωρίς δεκανίκια και δεν σκοτίζονται για τα in και out της αγοράς τέχνης. Καλλιτέχνες δυνατοί, αδιάφοροι και αποφασισμένοι να τα πουν όλα με τη δουλειά τους. Η Ειρήνη Κανά, είμαι σίγουρος, θα γράψει τη δική της σελίδα στο χρονικό των εικαστικών. Προσέχτε την.
Δημήτρης Παντελίδης, τεχνοκριτικός Ιούλιος 1996