Κριτικές
Χρώμα και ερωτισμός σαν εργαλεία έκφρασης
Χάρης Καμπουρίδης
Είναι μια παλιά, αυτονόητη αλήθεια, αλλά στις ημέρες μας μοιάζει ξεχασμένη: χωρίς χρώμα, ζωγραφική δεν υπάρχει. Ακόμη και ο αντίπαλος του χρώματος, η γραμμή, είναι κάτι που προκύπτει από την τομή δύο χρωματικών επιφανειών. Με την πλευρά του Ντελακρουά είμαστε, λοιπόν, ως προς την περίφημη γελοιογραφία του 19ου αιώνα, όπου μονομαχεί με τον Ενγκρ, κρατώντας αντί για κοντάρι πινέλο με χρώμα. Άλλωστε με τον ιμπρεσιονισμό κι όσα ακολούθησαν το χρώμα ήταν η μαγιά της σύγχρονης τέχνης.
Στη δική μας ζωγραφική το χρώμα μειονεκτεί. Μόνο ο Ν. Λύτρας, ο Σπ. Παπαλουκάς το ερεύνησαν σαν αξία και εμπειρία του βλέμματος, και μόνον ο Π. Τέτσης είναι αποκλειστικά κολορίστας ζωγράφος, από τους μαθητές του ο Γ. Ρόρρης ταλαντεύεται προς τον ρεαλισμό, ο Α. Νικολάου προς τον συμβολισμό και έτσι «κατ' εξοχήν» συνεχιστές του είναι η Ε. Κανά και ο Μ. Μαδένης, που εκθέτουν αυτόν τον καιρό τις νέες ενότητες έργων τους.
Το πλούσιο παχύρρευστο χρώμα που καθιέρωσε τον Μαδένη έχει πάντως υποχωρήσει. Τώρα δεν είναι ανάγλυφη παρουσία όσο χρωματική ανάμνηση, υλικό υποταγμένο στο πινέλο, και ο ζωγράφος είναι άριστος μάστορας στη χρωματική ατμόσφαιρα όσο και στη χρήση διαφόρων τεχνικών που μετατρέπουν την επιφάνεια σε αρένα χρωματικών και σκιοφωτιστικών (chiaroscuro) συμπλοκών. Κεντρικό θέμα της έκθεσης είναι το ανθρώπινο σώμα, γυναικών και ανδρών - συχνά του ίδιου του καλλιτέχνη - σε χώρους εσωτερικούς, χωρίς φωτισμό και σκιασμένο σε γωνίες, σαν ένοχος που κρύβεται, μια κατάσταση κάπως φοβίσιμη, σαν του Γ. Χουλιαρά ή του Ε. Σακαγιάν, πάντως όχι τόσο αγχωτικό όσο δείχνει - περισσότερο σαν γραφιστική επίδειξη ταλέντου μοιάζει. Καλοδουλεμένη τεχνικά η ενότητα έργων, προσωπικά όμως την βρίσκω κάπως «δασκαλίστικη», σφιγμένη, λιγότερο εξομολογητική από την προηγούμενη. Το χρώμα του μοιάζει φυλακισμένο στις φόρμες.
«Μόνο η Κανά θα συνεχίσει το δρομολόγιο του Π. Τέτση;», αναρωτήθηκα μπροστά στην εκτεταμένη έκθεσή της στη Θεσσαλονίκη, ίσως την πιο «χρωματική» έκθεση που είδαμε στα τελευταία πολλά χρόνια, μετά την προηγούμενη της ίδιας στη «Σκουφά», που είχα μάλιστα προλογίσει, με σύσταση του ίδιου. Πίνακες φτιαγμένοι μόνο από χρώματα, πλούσια, έντονα, θρασύτατα, υλικό πηχτό και ανάγλυφο σαν «λάσπη» σοβατζή, αλλά αισθητική έκφραση υψηλών ευαισθησιών και ικανοτήτων. Η Κανά ζωγραφίζει μέσα από χρωματικές αντιλήψεις των μορφών, σαν από διαίσθηση κι όχι με την όραση. Όλα μοιάζουν ρευστά και αυτονόητα κι όμως το αποτέλεσμα έχει σχεδιαστική πειθαρχία, έτσι ώστε οι γυναίκες της αναδύουν ημίγυμνες από τον χώρο τους σαν ιδιότυπες οδαλίσκες. Για κάποιον που θα μισοκλείσει τα μάτια και θα ανιχνεύσει τα περιγράμματα, υπάρχει αίσθηση ερωτικού οριενταλισμού σαν του Θ. Ράλλη ή του πρώιμου Ντελακρουά.
Ερωτισμός και χρώμα πάνε μαζί. Η Καλλιόπη Ασαργιωτάκη καταξιώθηκε επίσης με μια τέτοια αντίληψη. Θέμα της η ερωτική γυναίκα και εργαλεία έκφρασης ο εξπρεσιονισμός και το δυναμικό χρώμα. Γυναίκες είναι πάλι πρωταγωνιστές στους πίνακες της νέας έκθεσης, λιγότερο έως καθόλου ερωτικές αυτήν τη φορά, και με τον ρεαλισμό να πειθαρχεί το χρωματικό πανηγύρι και τις - κάπως επιδεικτικές - τεχνικές (σταξίματα, μονοτυπίες, παστέλ, λάδια) που περιτριγυρίζουν τις φιγούρες. Ώριμη ζωγραφική - η Ασαργιωτάκη αποδεικνύεται μια από τις θετικότερες παρουσίες της γενιάς της.
Πηγή: Εφημερίδα 'ΤΑ ΝΕΑ', Τετάρτη 14 Μαρτίου 2007