Κριτικές
Χρωματογραφίες της Ειρήνης Κανά
Γιάννης Μαρκαντωνάκης
Σε μια εποχή όπου η πρωτοπορία αποτελεί μουσειακή αναφορά και όπου έχουμε την αίσθηση ότι τα πάντα έχουν γίνει –όσον αφορά την πρωτοτυπία- η τεχνοκριτική προσέγγιση πιστεύω ότι ξεκινάει από την ιδιαιτερότητα που έχει ο καλλιτέχνης να λέει με τον προσωπικό του τρόπο την αλήθεια του εξελικτικού του γίγνεσθαι διά μέσου της τέχνης που υπηρετεί, στη συγκεκριμένη περίπτωση της ζωγραφικής. Όχι πάντως ερήμην του προσωπικού μύθου που καλλιεργεί και αντιστοιχεί με τη συνολική ταυτότητα της προσωπικότητάς του. Και αυτό επειδή η ζωγραφική δεν είναι μια τεχνική δημιουργική εφαρμογή,αλλά μια πνευματική διαδικασία που εμπεριέχει και την τεχνική.
Απ’ αυτήν την άποψη η ζωγραφική και της Ειρήνης Κανά είναι χρωματογραφίες διατυπωμένες ποιοτικά (με την έννοια που προσεγγίζει το χρώμα ο Πωλ Κλέε «Το χρώμα είναι κατά κύριο λόγο ποιότητα. Δεύτερον, είναι επίσης βάρος, γιατί δεν έχει μόνο χροιά, αλλά και λαμπρότητα. Τρίτον, είναι μέτρο, γιατί, εκτός από ποιότητα και βάρος, έχει τα όριά του, την επιφάνεια και την έκτασή του, που μπορούν να μετρηθούν.
Η Ειρήνη Κανά έχει μια χειμαρρώδη ιδιοσυγκρασία που στο έργο της παλλόμενη ενεργεί, μ’ αποτέλεσμα η ζω-γραφική της να σου δίνει την εντύπωση ότι δεν είναι στατική αποτύπωση σχημάτων και χρωμάτων, αλλά ένας εγκλωβισμένος αεικίνητος, πλούτος βιωματικής ενέργειας που τείνει να ξεφύγει από τα συμβατικά όρια του παραλληλόγραμμου και να καταλάβει τον προσωπικό χώρο του φιλότεχνου δέκτη.
Νιώθεις την έκφρασή της ταυτόχρονα τόσο σύγχρονη, όσο και ακαδημαϊκή (με την έννοια της κατακτημένης γνώσης των σταθερών μορφοπλαστικών αξιών). Τη νιώθεις να ακουμπά στα ρεύματα και τις σχολές και ταυτόχρονα να τις ξεπερνά, πηγαίνοντας κατευθείαν στην ανάγκη μιας έντεχνης νάιφ χειρονομίας. Είναι τόσο κοντά στη ζωγραφική των σπηλαίων, όσο και των ακαδημαϊκών, των ρεαλιστών, των μεταϊμπρεσιονιστών, των ρομαντικών. Είναι τόσο κοντά στη ζωγραφική των μεγάλων: Κουρμπέ, Μπονάρ, των Ελλήνων Μαλέα, Παπαλουκά, Τέτση, αλλά ταυτόχρονα τόσο διαφορετική.
Είναι τόσο εξπρεσιονίστρια, όσο και ρομαντική, κυρίως τόσο κοντά στον μεγάλο Τέρνερ. Κυρίως όσον αφορά το φως και το χρώμα που σαν σημείο αναφοράς παρακάμπτει, μετατοπίζοντας το θέμα σε δεύτερη μοίρα...
Για τη θεματολογία της Ειρήνης Κανά δε θα αναφερθώ πιστεύοντας ότι είναι προσχηματική? στην ουσία είναι μια τοπιογραφία της ψυχής της, ένα έναυσμα, μια ονειρική αφετηρία για να αφήσει τα χρώματα που είναι φτιαγμένα από «χώματα» όπως λέει και η ίδια να μιλήσουν μέσα από τις αλεπάλληλες περιπέτειες της γραφής.
Και είναι ίσως από τις λίγες φορές που κυριολεκτώ. Ναι, η Ειρήνη γράφει (επαναλαμβάνει ρυθμικές χαράξεις στην πάστα του χρώματος με το πίσω κυρίως μέρος του πινέλου –λιγότερο με τη σπάτουλα- αναδεικνύοντας τα προηγούμενα χρώματα μέσα από τις πολλαπλές χρωματοεπιστρώσεις σε μια διαδικασία που δεν είναι η αξιοποίηση της ματιέρας αυτοσκοπός και φυσικά δεν γίνεται μανιέρα. Η τεχνική της αυτή, που αποστασιοποιείται από την λογική διάρθρωση της οργάνωσης των έργων (που φαντάζουν ό-μορφα, δηλαδή ολοκληρωμένες μορφές έκφρασης), κυρίως με τα συμπληρωματικά, κάνει τα έργα ποικιλόμορφα πολυδιάστατα ονειρικά, αφού η «ανάγνωσή» τους είναι πλουραλιστική.
Δεν είναι τυχαίο το ότι η Ειρήνη ζει μονάχα από τη ζωγραφική της, σημείο αναγνώρισης του ταλέντου και της δουλειάς της.